Gạo nếp cái Hoa vàng Đông Triều

Gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều được đánh giá là ngon đứng đầu trong các loại gạo nếp. Gạo nếp cái hoa vàng đã được thị xã Đông Triều lựa chọn là sản phẩm OCOP đặc trưng của địa phương, phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa.

Đông Triều được gọi là vựa lúa lớn nhất của tỉnh Quảng Ninh, bởi nơi đây địa thế, thổ nhưỡng hợp để trồng lúa hơn cả và có diện tích trồng lúa lớn nhất trong tỉnh. Đông Triều có nhiều loại đặc sản nông nghiệp, trong đó không thể không kể tới sản phẩm gạo nếp cái hoa vàng. Nếp cái hoa vàng là giống lúa cổ truyền được bà con nông dân thị xã Đông Triều sản xuất từ nhiều năm nay và đã được lựa chọn là sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) đặc trưng của địa phương, phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa.

Gạo nếp cái hoa vàng

Gạo nếp cái hoa vàng khác so với loại gạo thông thường ở điểm: khi lúa trên đồng trổ đòng, phấn hoa có màu vàng trắng. Hạt thóc lúc vào mẩy thì tròn, có râu ở cuối hạt. Lúc hạt thóc già xung quanh vỏ hạt thóc có ít lông. Hạt gạo xay xát ra có màu vàng xám và gầy hơn các giống nếp lai. Vỏ trấu hạt thóc Nếp cái hoa vàng được ngăn 3 khoang bởi 2 nếp nhăn chạy dọc vỏ trấu, màu vàng sáng thẫm; hạt thóc mỏng (bé), ngắn 6,9-8,2 mm. Đặc biệt, chất lượng gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều được đánh giá là ngon đứng đầu trong các loại gạo nếp, hạt đầy tròn, bóng mịn, không vỡ, không bạc bụng; Khi nấu cơm nếp, hạt gạo rất trong, mềm nhưng không nát và ráo nước, để lâu sau khi chế biến cũng không đổi vị, mùi thơm ngát, hấp dẫn, cơm dẻo, hạt cơm bóng, có giá trị dinh dưỡng cao, với hàm lượng khoáng chất và axit amin tốt cho sức khỏe như sắt, canxi, magie….

Nếp cái hoa vàng là giống cảm quang (phản ứng mạnh với ánh sáng) nên chỉ gieo cấy được 1 vụ trong năm. Do tính ổn định cao (gen ổn định) và gieo cấy một mình một thời vụ nên việc lai tạp ít hơn song vẫn bị xu hướng thoái hoá. Giống lúa Nếp cái hoa vàng chủ yếu do người dân chọn tạo, giữ giống nên chỉ đảm bảo được yếu tố chất lượng gieo trồng của giống (tỷ lệ nảy mầm, độ lẫn, độ sạch, cỏ dại...).

Nếp cái hoa vàng có được chất lượng vượt trội như vậy là nhờ khí hậu, chất đất của Đông Triều tạo nên đặc trưng riêng, đất đai có nhiều vi lượng, hệ thống núi non xen lẫn đồng bằng và hệ thống sông ngòi dày đặc đã tạo ra những vùng sản xuất lúa Nếp cái hoa vàng tập trung với diện tích lớn mà ít địa phương nào có được. Gạo có chất lượng thơm ngon, bởi giống lúa này được cấy trên những cánh đồng trũng, có độ chua, phèn và thuận lợi có được nguồn nước từ sông ra, vào mang thêm phù sa cho đồng ruộng, phân bón cho lúa chủ yếu là phân hữu cơ và thời gian gieo cấy mất 180 ngày. Ở thị xã Đông Triều, gạo nếp cái hoa vàng ngon nhất được trồng ở xã Yên Đức (có trên 70 hecta trồng lúa nếp cái hoa vàng), bởi đây là vùng đất trũng nằm ở vị trí ngã ba sông Đá Bạc, đồng đất chua có độ PH cao. Người dân Đông Triều cũng có kinh nghiệm sản xuất giống lúa Nếp cái hoa vàng từ bao đời nên đã tạo ra được những hạt gạo nếp chất lượng thơm ngon.

Trước năm 2014, mỗi năm Đông Triều gieo trồng trên 400 ha lúa nếp cái hoa vàng, năng suất bình quân chỉ đạt được 35 tạ/ha, sản phẩm chủ yếu tiêu thụ ngoài chợ truyền thống. Đến năm 2015, sau khi phục tráng thành công về giống, đặc biệt sau khi gạo nếp cái hoa vàng được xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP, diện tích nếp cái hoa vàng ở Đông Triều tăng nhanh. Năm 2018, thị xã Đông Triều có diện tích trồng nếp cái hoa vàng là 1.030 hecta, bình quân cho năng suất khoảng 4 tấn/1 hecta, sản lượng lúa 4.120 tấn, sản lượng gạo 2.900 tấn. Việc áp dụng và tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật trong sản xuất lúa đã tăng năng suất nếp cái hoa vàng đạt cao trong những năm qua.

Để duy trì và phát triển chất lượng cũng như danh tiếng của sản phẩm gạo Nếp cái hoa vàng Đông Triều, từ năm 2011, giống Nếp cái hoa vàng Đông Triều được phục tráng và đưa vào sản xuất diện rộng ở nhiều xã, cùng với kinh nghiệm chọn giống của người dân đã giữ được chất lượng của giống lúa quý, gạo làm ra vẫn giữ được độ thơm ngon và đã chọn là sản phẩm OCOP đặc trưng của thị xã Đông Triều. Giống phục tráng cho năng suất tăng 10-15%, chất lượng gạo đẹp, cơm dẻo và thơm. Trong năm 2012 – 2013, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu & phát triển hệ thống nông nghiệp triển khai dự án: “Tạo lập, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể (NHTT) “Nếp cái hoa vàng Đông Triều” cho sản phẩm gạo nếp cái hoa vàng của Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh”. Dự án đã quy hoạch được vùng sản xuất lúa nếp cái hoa vàng tập trung ở bốn xã là Yên Đức, Hồng Phong, Hoàng Quế và Nguyễn Huệ với tổng diện tích 50ha và được phát triển và mở rộng diện tích sản xuất trong những năm tiếp theo. Dự án đã xây dựng được hệ thống nhận diện sản phẩm, đăng ký và được bảo hộ độc quyền nhãn hiệu tập thể “Nếp cái hoa vàng Đông Triều” tại Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học Công nghệ).

Theo người dân Đông Triều, để giữ giống lúa thì việc chọn giống phải chọn ngay sau khi gặt lúa về, thu hoạch lúa phải chọn ngày nắng ráo. Sau khi thu hoạch, mỗi lượm lúa chỉ chọn được 5-7 bông, đem tuốt lấy hạt phơi trong 3-4 nắng tuỳ thuộc vào điều kiện thời tiết. Kinh nghiệm là phải chọn giống bông có hạt xếp nếp đều, gọn bông để giữ chất lượng gạo.

Năm 2015, gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều được xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP của tỉnh Quảng Ninh; đã được cấp mã số, mã vạch, thiết kế bao bì, nhãn mác, xác lập quyền đăng ký nhãn hiệu hàng hóa. Năm 2017, sản phẩm gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều (Công ty Cổ phần Giống cây trồng Quảng Ninh) được Ban điều hành OCOP Thị xã Đông Triều chấm điểm xếp hạng 4 sao. Sản phẩm đã xây dựng và được cấp nhãn hiệu tập thể “Nếp cái hoa vàng Đông Triều”.

Gạo Nếp cái hoa vàng được chế biến thành nhiều món như xôi, bánh chưng, nấu rượu. Bánh chưng được làm từ Nếp cái hoa vàng thường để được lâu mà không bị cứng hay thiu, mốc như một số loại giống lúa nếp khác. Ngoài ra, vào dịp Tết Nguyên đán, các hộ gia đình ở Đông Triều cũng nấu rượu bằng Nếp cái hoa vàng để thưởng thức, đãi khách và làm quà biếu người thân.

Có nhiều doanh nghiệp tham gia liên kết với nông dân sản xuất, tiêu thụ sản phẩm gạo Nếp cái hoa vàng. Tiêu biểu là Công ty Cổ phần Giống cây trồng Quảng Ninh đang quản lý sản phẩm theo chuỗi khép kín, từ khâu giống, sản xuất theo quy trình VietGAP, đến chế biến và tiêu thụ. Gạo Nếp cái hoa vàng của Công ty chất lượng ngon, được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng, được lựa chọn là sản phẩm OCOP của tỉnh Quảng Ninh và được xếp hạng đạt tiêu chí 4 sao. Thời gian qua, Công ty Cổ phần Giống cây trồng Quảng Ninh đã đăng ký sản xuất giống siêu nguyên chủng và phục tráng nếp cái hoa vàng, rồi từ đó, thông qua tập huấn, đào tạo kỹ thuật cho người dân để sản xuất đại trà nếp cái hoa vàng tại địa phương.

Sản phẩm gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều

Khả năng cung ứng và thị trường tiêu thụ

Hiện nay, gạo Nếp cái hoa vàng Đông Triều được tiêu thụ trong hệ thống siêu thị, hệ thống bán hàng OCOP, các đại lý ở Quảng Ninh và nhiều tỉnh, thành phố khác. Nhờ việc đẩy mạnh xây dựng thương hiệu kết hợp với xúc tiến thương mại, nên sản phẩm gạo nếp cái hoa vàng Đông Triều ngày càng được nhiều người tiêu dùng biết đến, đang rất được ưa chuộng trên thị trường, nhu cầu lớn, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm, đem lại giá trị cao cho người nông dân, bởi cung luôn không đủ cầu.

Để mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh cho các sản phẩm truyền thống đặc trưng, Thị xã Ðông Triều đã triển khai hàng loạt dự án, gồm cải tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng nhãn hiệu chứng nhận sản phẩm; đồng thời tổ chức triển khai có hiệu quả Đề án cơ cấu lại ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới và đã đạt được nhiều kết quả đáng mong đợi. Tiếp tục củng cố 4 chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ các mặt hàng nông sản là thế mạnh của thị xã; tiếp tục nâng cao chất lượng 150ha nếp cái hoa vàng đạt tiêu chuẩn VietGAP tại 3 xã Yên Đức, Hồng Phong, Hưng Đạo. Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh cũng đã tổ chức nhiều hoạt động xúc tiến thương mại giới thiệu các sản phẩm OCOP Quảng Ninh; tổ chức và tham gia các hội chợ trong và ngoài nước nhằm kết nối cung cầu các sản phẩm OCOP của tỉnh; đẩy mạnh việc áp dung công nghệ sau thu hoạch, tư vấn và hướng dẫn đăng kí tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm, xây dựng chất lượng theo chương trình quản lý tiên tiến như: ISO, GMP, HACCP, VietGap... cho các sản phẩm OCOP.

Nguồn: VITIC tổng hợp