Hành trình đưa thương hiệu Chiếu trúc Cao Bằng vươn xa

Sản phẩm chiếu trúc Cao Bằng

Trúc sào Cao Bằng từ rất lâu đã trở thành hình ảnh quen thuộc, mang ý nghĩa văn hóa, cộng đồng cao, là biểu tượng của người dân địa phương. Ngoài giá trị kinh tế, trúc sào còn đóng góp vào bảo vệ môi trường sinh thái, làm tăng độ che phủ rừng, giữ đất, giữ nước, bảo tồn và phát triển sự đa dạng các nguồn gen cây bản địa.

Từ năm 2002, cây trúc sào đã được triển khai trên diện rộng tại 5 huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm, Nguyên Bình, Thông Nông, Hòa An. Đến nay, tỉnh Cao Bằng có trên 3.500 ha trúc sào, mỗi năm khai thác trên 150 ha.

Cây trúc sào Cao Bằng có đặc tính khác biệt so với các loại trúc của địa phương khác là do khu vực địa lý có sự phân bố nhiệt, lượng mưa, giờ nắng, tốc độ gió trong năm ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng của trúc sào Cao Bằng, cùng với đó, nhờ kinh nghiệm được tích lũy lâu đời của đồng bào địa phương đã tạo ra tính dẻo dai, độ bóng và bền chắc nổi bật của trúc sào Cao Bằng.

Từ trồng trúc, nhiều hộ thu nhập bình quân 60 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, việc phát triển cây trúc sào đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, như: Người trồng trúc hiện trồng và chăm sóc trúc chưa theo quy trình kỹ thuật chuẩn, chất lượng sản phẩm giữa các vùng chưa đồng đều dẫn đến chất lượng các sản phẩm thủ công, mỹ nghệ chưa đồng nhất khiến tính cạnh tranh trên thị trường chưa cao, nhất là thị trường xuất khẩu; nhu cầu dùng trúc sào làm nguyên liệu sản xuất các sản phẩm rất lớn nhưng diện tích hiện nay không đủ cung cấp, vì vậy, nhiều nơi đã lạm dụng khai thác cả cây non nên không đảm bảo cho rừng tái sinh và chất lượng cây trúc sào làm nguyên liệu; diện tích trồng còn phân tán, chưa tập trung thành vùng nguyên liệu, khó khăn trong việc thu mua, vận chuyển đến xưởng chế biến.

Hành trình xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cây trúc sào tỉnh Cao Bằng

Để bảo tồn nguồn gen, giữ vững và phát triển mạnh thương hiệu trúc sào Cao Bằng trên thị trường trong và ngoài nước nhằm nâng cao thu nhập cho nông dân, tỉnh đã triển khai Dự án Xây dựng chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm cây trúc sào của tỉnh Cao Bằng. Dự án được triển khai từ tháng 8/2016 - 8/2018 với kinh phí 650 triệu đồng từ nguồn ngân sách sự nghiệp khoa học của tỉnh. Dự án có các nội dung chính: Điều tra, khảo sát, thu thập tài liệu đánh giá vùng xây dựng chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm trúc; nghiên cứu xác định đặc thù về tính chất, chất lượng của trúc sào Cao Bằng; nghiên cứu xác định các yếu tố về điều kiện tự nhiên và con người có ảnh hưởng quyết định đến đặc thù của trúc sào Cao Bằng. Sau khi tiến hành các nội dung trên, sẽ xác định vùng chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm trúc của tỉnh; xây dựng hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm cây trúc sào; xây dựng hệ thống nhận diện, công cụ quảng bá, phát triển và xúc tiến thương mại. Mục tiêu chung của xây dựng chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho  sản phẩm trúc sào của tỉnh nhằm bảo vệ danh tiếng, nâng cao chất lượng, quảng bá và thương mại sản phẩm, góp phần nâng cao giá trị cho sản phẩm và hiệu quả sản xuất trúc sào của người dân tại địa phương.

Việc triển khai Dự án Xây dựng chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm cây trúc sào đã triển khai các hoạt động: Thu thập thông tin để xây dựng hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý; tổ chức hội nghị triển khai thực hiện dự án; tổ chức Hội thảo tham vấn lấy ý kiến về sản phẩm đăng ký bảo hộ, lô gô chỉ dẫn địa lý, bản đồ vùng chỉ dẫn địa lý, quy chế quản lý Dự án...

Ngày 23/7/2018, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã ra Quyết định cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng. Sở Khoa học và Công nghệ Cao Bằng là tổ chức quản lý Chỉ dẫn địa lý này. Ngày 10/12/2018, UBND tỉnh đã ra Quyết định ban hành Quy định quản lý và sử dụng Chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào tỉnh Cao Bằng. Theo đó, sản phẩm mang Chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” là sản phẩm trúc sào và chiếu trúc có nguồn gốc nguyên liệu từ vùng địa danh Cao Bằng. Sản phẩm trúc sào và chiếu trúc mang Chỉ dẫn địa lý “Cao Bằng” phải có các chỉ tiêu chất lượng cảm quan, chỉ tiêu về chất lượng lý hóa, đảm bảo một số đặc tính cơ bản theo tiêu chuẩn…

Việc xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cây trúc sào có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng tầm giá trị sản phẩm và sức cạnh tranh trên thị trường qua việc chuẩn hóa các tiêu chí chất lượng, yêu cầu kỹ thuật trong hoạt động trồng, thu gom, bảo quản đối với sản phẩm; quy chế kiểm soát chất lượng được xây dựng sẽ là công cụ quan trọng giúp kiểm soát chất lượng sản phẩm và đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, thúc đẩy sản xuất, nâng cao thu nhập cho người sản xuất và kinh doanh sản phẩm từ trúc, giúp cho tỉnh có chính sách phù hợp trong quy hoạch cũng như hỗ trợ cho sản phẩm sau khi được Nhà nước bảo hộ.

Khu vực địa lý được bảo hộ trải rộng trên 19 xã, thị trấn thuộc huyện Nguyên Bình; 14 xã thuộc huyện Bảo Lạc; 6 xã thuộc huyện Bảo Lâm; 10 xã thuộc huyện Thông Nông và 17 xã thuộc huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Có thể thấy việc xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cây trúc sào là hoạt động thiết thực, gắn liền với việc thực hiện định hướng phát triển sản xuất trúc sào hàng hóa, quy mô lớn của tỉnh.

Ngày 17/5/2019, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cao Bằng đã tổ chức lễ công bố văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý cây trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng.

Đến thời điểm hiện tại, cây trúc sào và chiếu trúc sào là sản phẩm thứ hai của tỉnh Cao Bằng sau hạt dẻ (Trùng Khánh) được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý.

Có thể thấy, việc chỉ dẫn địa lý trúc sào Cao Bằng được bảo hộ sẽ đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, sẽ khẳng định vị thế và giá trị của trúc sào, chiếu trúc sào trên thị trường Việt Nam và thế giới. Đây là bước khởi đầu cho sự phát triển sản xuất, thương mại sản phẩm gắn với lợi thế vùng miền, địa phương.

Để khai thác được những giá trị và chỉ dẫn địa lý mang lại, trong thời gian tới, Cao Bằng cần xây dựng các chính sách, giải pháp đồng bộ, hiệu quả về tổ chức sản xuất và thương mại phù hợp để quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng; Hỗ trợ nguồn lực để doanh nghiệp, người dân đầu tư, áp dụng KHCN, tổ chức sản xuất gắn với chuỗi giá trị, quảng bá, phát triển mở rộng thị trường…

Chiếu trúc Cao Bằng sẽ có cơ hội vươn xa

Chiếu trúc trên thị trường hiện có nhiều loại, nhưng người Cao Bằng rất tự hào với sản phẩm chiếu trúc của quê hương. Bởi sản phẩm được làm từ chính bàn tay của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây, đặc biệt là từ nguồn nguyên liệu trúc sào riêng có của tỉnh Cao Bằng.

Hiện nay, tại Cao Bằng có 2 xưởng chế biến trúc sào của Công ty TNHH một thành viên 688 và Công ty cổ phần Xây dựng và Chế biến trúc tre xuất khẩu Cao Bằng. Từ nguồn nguyên liệu trúc thu mua được của bà con, nhiều sản phẩm bàn, ghế, giường, chiếu và một số đồ gia dụng khác đã được hoàn thiện và tiêu thụ tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước, thậm chí còn xuất khẩu sang Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Được thành lập từ năm 1994 với khoảng 80 lao động, Công ty cổ phần Xây dựng và Chế biến trúc tre xuất khẩu Cao Bằng là đơn vị sản xuất chiếu trúc hàng đầu ở Cao Bằng những năm qua với thương hiệu chiếu trúc Cao Sơn. Từ thời điểm đầu chỉ sản xuất nan xuất khẩu sang Đài Loan; năm 1997, công ty đầu tư hơn 3 tỷ đồng nhập dây chuyền sản xuất chiếu từ Đài Loan để sản xuất các loại chiếu. Vượt qua những khó khăn bước đầu, sản phẩm chiếu trúc của công ty dần tạo được lòng tin, có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

Sản phẩm chiếu trúc được chế biến theo công nghệ Đài Loan, sử dụng dây chuyền khép kín. Nguyên liệu sản xuất chiếu 100% từ trúc thiên nhiên, khi sản xuất giữ nguyên cật, nan mành dài, ép vải. Chiếu có ưu điểm mát, khó phai màu, độ bền cao và phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Chiếu có nhiều kích cỡ khác nhau: dài 2 mét, rộng từ 1,2 - 1,6 - 1,8 -  2 mét... Giá một tấm chiếu trung bình từ 300.000 - 750.000 đồng/chiếc, phù hợp với nhiều khách hàng sử dụng. Ngoài phục vụ xuất khẩu và bán tại Cao Bằng, mặt hàng này còn được bán trên thị trường nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước. Từ đầu năm đến nay, công ty sản xuất hơn 70.000 chiếc chiếu trúc các loại, trong đó đa số xuất khẩu sang thị trường Đài Loan, tổng doanh thu hơn 30 tỷ đồng.

Cùng với Công ty cổ phần Xây dựng và Chế biến trúc tre xuất khẩu Cao Bằng, Công ty TNHH MTV 688, huyện Nguyên Bình cũng là đơn vị sản xuất chiếu trúc và các sản phẩm từ trúc được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng những năm qua. Năm 2018, công ty đã sản xuất đưa ra thị trường gần 40.000 sản phẩm, tiêu thụ tại thị trường trong nước và xuất khẩu ra các thị trường: Đài Loan, Nhật Bản, Malaysia... Công ty đảm bảo cho trên 100 lao động có việc làm thường xuyên, lương trung bình trên 5 triệu đồng/người/tháng và tạo việc làm thời vụ cho hàng trăm lao động địa phương. Sản phẩm chiếu trúc của công ty đạt “Sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu” năm 2018 do UBND tỉnh công nhận và nhiều danh hiệu, giải thưởng khác... Theo Công ty TNHH MTV 688, thời gian tới, Công ty sẽ tiếp tục mở rộng sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm cho xứng với bảo hộ Chỉ dẫn địa lý của sản phẩm chiếu trúc Cao Bằng.

Có thể thấy, sản phẩm chiếu trúc Cao Bằng đã và đang khẳng định được vị thế trên thị trường, được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh, nước ngoài lựa chọn bởi sản phẩm có các đặc tính ưu việt: độ bền cao, có nguồn gốc thiên nhiên, giá thành hợp lý… Việc được cấp Văn bằng bảo hộ Chỉ dẫn địa lý cây trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng vừa qua là cơ hội để sản phẩm chiếu trúc Cao Bằng vươn xa.

Để nâng cao giá trị sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng, ngay từ bây giờ, người nông dân sẽ phải bắt đầu làm quen với sản xuất “Sản phẩm chỉ dẫn địa lý” để quảng bá cho thương hiệu của mình. Hiệp hội Trúc sào Cao Bằng cần phát huy năng lực của tổ chức, tích cực tuyên truyền cho các cá nhân, doanh nghiệp đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật trong trồng, chế biến trúc sào và sản phẩm chiếu trúc để nâng tầm của thương hiệu chỉ dẫn địa lý được cấp. Từ đó, đem lại giá trị ngày càng cao cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng.

Nguồn: VITIC tổng hợp