Cần bảo tồn, gìn giữ và phát triển giống bưởi đỏ Luận Văn quý hiếm

Đáng chú ý, khi sử dụng rượu để lau bưởi đỏ Luận Văn trước khi dâng cúng tổ tiên, bưởi sẽ có mùi thơm rất đặc trưng và lưu giữ được vẻ tươi đẹp cả tháng trời. Với những điều đặc biệt ấy, người xưa ưu ái xếp bưởi đỏ Luận Văn lên vị trí “vua” của các loại bưởi. Ngoài giá trị kinh tế cực cao thì quả bưởi đỏ Luận Văn được xem là một biểu tượng của sự may mắn tài lộc nên được rất nhiều người dân lựa chọn trong việc thờ cúng những ngày lễ, Tết. Bưởi Luận Văn từng có thời gian gần mất giống. Tuy nhiên, nhận thấy giá trị kinh tế cao, những năm gần đây, người dân làng Luận Văn đã nỗ lực duy trì và phát triển giống cây ăn quả quý hiếm này.

Thọ Xuân là nơi duy nhất trong cả nước còn trồng được giống bưởi đỏ 

Bưởi Luận Văn là giống bưởi có nguồn gốc từ thôn Luận Văn, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Theo truyền thuyết, vào đầu thế kỷ 15, trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi đã đóng quân tại đây và lấy tên làng Luận Văn đặt cho sản phẩm bưởi của làng.

Bưởi Luận Văn có hình bầu dục, đỉnh quả lồi, đường kính quả từ 15 cm đến 15,6 cm, chiều cao quả từ 15 cm đến 15,8 cm. Quả bưởi chín từ khoảng tháng 9, tháng 10 âm lịch nhưng có thể giữ trái trên cây đến dịp Tết Nguyên Đán. Bưởi Luận Văn có hàm lượng chất khô (độ Brix) từ 11,05% đến 15,40%, hàm lượng đường tổng số từ 6,86% đến 9,63%, hàm lượng axit hữu cơ từ 0,90% đến 1,34%, vitamin C từ 43,52 đến 45,22 mg/100 g. Đặc biệt, giống bưởi này có hàm lượng caroten khá cao, từ 2,532 đến 2,582 mg/100 g, tạo nên màu đỏ đặc trưng cho vỏ và thịt quả, cùi cũng có màu phớt hồng. Quả bưởi có vị ngọt nhẹ, chua dịu. Do màu đỏ và mùi thơm đặc trưng, bưởi Luận Văn thường được người dân trong vùng chọn để bày trên bàn thờ nhân dịp Tết với mong muốn mang lại sự may mắn và phát tài.

Một trong những nguyên nhân tạo nên chất lượng đặc thù của bưởi Luận Văn là do điều kiện thổ nhưỡng. Đất của vùng trồng bưởi này chủ yếu là đất đỏ vàng trên đá sét và đá biến chất hoặc đất phù sa có tầng loang lổ đỏ vàng, tầng đất mặt dày trên 30 cm, tơi xốp và ẩm.

Tháng 12 năm 2013, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm bưởi "Luận Văn" cho khu vực địa lý gồm xã Thọ Xương và xã Xuân Bái, thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.

Là giống trái cây đặc trưng của vùng đất đỏ xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa), quả bưởi Luận Văn khi nhỏ cũng có màu xanh như các giống bưởi khác, nhưng khi già thì chuyển dần sang màu vàng và đến lúc chín đổi hẳn sang màu đỏ như quả gấc. Các bộ phận trên quả bưởi từ vỏ, cùi, múi và tép đều có chung một màu đỏ tươi rất đẹp mắt. Bưởi Luận Văn nổi tiếng không chỉ bởi thương hiệu xưa nay mà còn đặc biệt bởi vị chua chua ngọt ngọt, mùi thơm đặc trưng.

Xưa kia, bưởi Luận Văn dùng để tiến vua, còn ngày nay được nhiều người dân tìm mua để thờ cúng trong mỗi dịp lễ Tết. Màu đỏ của quả bưởi Luận Văn được cho là sẽ đem lại may mắn, thịnh vượng khi bày trong mâm quả.

Đồi Văn Chỉ (xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân) giờ đây là trung tâm của giống bưởi tiến vua năm xưa.Trên ngọn đồi đất thoai thoải dốc này hiện có hàng chục hộ dân trồng bưởi Luận Văn, với hàng nghìn cây đã cho trái.

Bưởi Luận Văn – Thanh Hóa

Diện tích bưởi Luận Văn được mở rộng

Nhận thấy nhu cầu tiêu thụ bưởi Luận Văn ngày càng cao, xã Thọ Xương (Thọ Xuân) đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm mở rộng diện tích bưởi Luận Văn, mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ dân trong xã.

Là giống bưởi quý, nhưng có thời gian bưởi Luận Văn bị phá bỏ để dành đất canh tác các loại hoa màu khác có giá trị hơn. Năm 2013, để bảo tồn và phát triển giống bưởi Luận Văn, được sự hỗ trợ của các ngành có liên quan, xã Thọ Xương đã tuyên truyền, vận động một số hộ nông dân có kinh nghiệm tham gia dự án bảo tồn và phát triển bưởi Luận Văn, đồng thời hỗ trợ về cây giống, phân bón, chuyển giao khoa học – kỹ thuật và tạo điều kiện về đất đai, đến nay đã có 5ha bưởi được trồng ở các làng Luận Văn, Thủ Trinh, Dụng Hòa cho thu hoạch. Xã Thọ Xương tiếp tục mở rộng thêm 3ha bưởi Luận Văn, tại vườn cây này, các hộ tham gia được hỗ trợ giống, hệ thống tưới tiêu và đường giao thông. Hiện nay, toàn xã có hơn 25ha bưởi Luận Văn. Bưởi Luận Văn đã được huyện Thọ Xuân tổ chức giới thiệu tại nhiều hội chợ trong và ngoài tỉnh, xây dựng thương hiệu chỉ dẫn địa lý và làm tem nhãn để truy xuất nguồn gốc.

Nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu, giá bán ở mức cao

Vào ngày thường, giá bưởi đỏ Luận Văn trung bình từ 60.000 – 120.000 nghìn đồng/quả (tùy mẫu mã, chất lượng). Đặc biệt, giá bưởi thắp hương, làm mâm ngũ quả dịp Tết Nguyên Đán bao giờ cũng cao gấp đôi giá bán ngày thường. Trong dịp Tết năm 2017, mỗi cặp bưởi đẹp có thể bán với giá 400.000 – 500.000 đồng.

Với mức giá bán ở mức cao, sau khi trừ chi phí người dân thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi vụ. Do bưởi đẹp lại ngon, vì thế, không cần phải mang đi xa để bán, nhiều thương lái đã tìm đến tận các nhà vườn để đặt mua từ trước Tết.

Mặc dù vậy, bưởi Luận Văn chỉ duy trì được những đặc tính quý hiếm khi được trồng tại một số xã thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Bởi thế, trong nhiều năm qua, bưởi Luận Văn thường chỉ được tiêu thụ tại Thanh Hóa, ít khi có dịp vươn ra thị trường các tỉnh thành khác.

Hiện bưởi đỏ Luận Văn chưa được thương mại hóa và chưa được nhiều người biết đến như bưởi Năm Roi, bưởi Diễn, hay bưởi Đoan Hùng... Tuy nhiên, cùng với sự hồi sinh giống bưởi quý tiến vua tại vùng đất Thọ Xuân, ngày nay nhiều người trên khắp mọi miền đất nước đã biết đến dòng bưởi này bởi hương vị, màu sắc bắt mắt và nét văn hoá tâm linh đặc trưng.

Cần bảo tồn giống bưởi quý hiếm, mở rộng diện tích đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng nội địa, hướng tới xuất khẩu

Nhận thấy giá trị kinh tế cao, những năm gần đây, người dân làng Luận Văn đã nỗ lực duy trì và phát triển giống cây ăn quả quý hiếm này.

Hiện giống bưởi tiến vua Luận Văn đã được người dân ở nhiều địa phương khắp cả nước nhân giống thành công. Đây cũng là một tín hiệu mừng, nhưng cũng mang lại nhiều e ngại cho người dân trồng bưởi ở Thọ Xuân. Trên thị trường đã có giống bưởi đỏ “nhái” thương hiệu bưởi đỏ Luận Văn. Vì thế, về lâu về dài, để gìn giữ và phát triển giống bưởi quý này, cần có sự chung tay vào cuộc của các cấp, các ngành trong việc xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý. Qua đó, không chỉ bảo hộ danh tiếng của giống bưởi tiến vua, mà còn giúp giống bưởi Luận Văn phát triển bền vững.

Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp huyện Thọ Xuân, toàn huyện có khoảng 500 hộ trồng bưởi Luận Văn với diện tích trên 50 ha, tập trung chủ yếu ở các xã Thọ Xương, Xuân Bái và Xuân Lam. Trung tâm Nuôi cấy mô Thanh Hóa đã tổ chức đợt tập huấn kỹ thuật trồng thâm canh, phòng chống tái nhiễm bệnh ở bưởi tiến Vua cho 300 hộ trồng bưởi ở Thọ Xuân. Đây là tiền đề quan trọng để huyện Thọ Xuân mở rộng và phát triển thành vùng chuyên canh giống bưởi quý tiến Vua.

Mặc dù giống bưởi đỏ tiến vua quý giá như vậy, nhưng hiện nay bưởi Luận Văn thường chỉ được tiêu thụ tại địa phương chứ ít khi có dịp vươn ra thị trường các tỉnh, thành khác. Cùng với sự hồi sinh cho giống bưởi quý tiến vua tại vùng đất Thọ Xuân, thì ngày càng có nhiều người trên khắp mọi miền đất nước biết đến dòng bưởi này. Và, về lâu dài, dòng bưởi này cần phải được xây dựng chỉ dẫn địa lý, được bảo vệ, bảo hộ danh tiếng lẫn địa danh nơi trồng giống bưởi quý hiếm này.

Nguồn: VITIC