Trồng dâu, nuôi tằm - điểm sáng nông nghiệp của huyện Trấn Yên, Yên Bái

Nghề trồng dâu, nuôi tằm được huyện Trấn Yên đưa vào sản xuất trên diện rộng từ năm 2001 tại các xã ven sông Hồng: Việt Thành, Tân Đồng, Báo Đáp. Sau 17 năm thực hiện, các đơn vị chuyên môn của huyện và các hộ sản xuất cùng với sự hỗ trợ của các đơn vị nghiên cứu đã thử nghiệm và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới trong kỹ thuật trồng dâu nuôi tằm.

Đến nay, Trấn Yên đã hình thành được vùng trồng dâu với quy mô gần 350 ha, với trên 870 hộ trồng dâu nuôi tằm ở các xã Việt Thành, Tân Đồng, Báo Đáp. Bước đầu Trấn Yên đã hình thành các tổ nhóm liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm thông qua các hộ tư thương thu mua kén; mô hình sản xuất có hiệu quả trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng; thu nhập bình quân đạt 220 - 250 triệu đồng/ha/ năm, gấp từ 2,5- 3 lần so với trồng lúa; góp phần xóa đói, giảm nghèo và làm giàu cho nhiều hộ nông dân trong vùng trồng dâu nuôi tằm. Năm 2017, sản lượng kén tằm đạt 430 tấn, tăng gần 70 tấn so với năm 2016, người dân thu về khoảng 55 tỷ đồng. Hiện nay Trấn Yên là vựa dâu tằm lớn nhất miền Bắc và cũng là huyện đầu tiên của tỉnh Yên Bái phát triển nghề “nuôi tằm ăn cơm đứng”. Mục tiêu của huyện là đến năm 2020 có 1.000 ha trồng dâu, cho giá trị kinh tế khoảng 300 triệu đồng/ha mỗi năm.

Trấn Yên phấn đấu đến năm 2020, huyện có 1.000 ha trồng dâu, cho giá trị kinh tế khoảng 300 triệu đồng/ha mỗi năm

Mặc dù vậy, theo đánh giá của Trung tâm Nghiên cứu dâu tằm tơ Trung ương thì Yên Bái chưa có quy hoạch và định hướng phát triển lâu dài. Người nông dân sản xuất chạy theo phong trào, khi giá tơ kén cao thì mở rộng diện tích, khi giá xuống thấp lại chuyển đổi sang các cây trồng khác. Diện tích dâu hiện nay phân tán, manh mún, phát triển không có quy hoạch, thiếu khoa học.

Liên kết giữa nông dân trồng dâu nuôi tằm với thu mua, chế biến sản phẩm còn thiếu tính bền vững. Các cơ sở sản xuất chủ yếu quan tâm đến sản phẩm kén, ít chú trọng đến đầu tư thâm canh sản xuất dâu và kỹ thuật nuôi tằm.

Cơ cấu giống dâu còn ít, kỹ thuật thâm canh còn hạn chế. Chưa có bộ giống dâu, giống tằm, đặc biệt là giống tằm lưỡng hệ năng suất chất lượng cao nuôi được quanh năm trong điều kiện khí hậu của Yên Bái. Hàng năm, trên 90% số lượng trứng tằm lưỡng hệ cấp 2 nhập của Trung Quốc, nên không chủ động được kế hoạch sản xuất, không kiểm soát được chất lượng và dịch bệnh.

Cùng với đó, công nghệ nuôi còn lạc hậu nên năng suất, chất lượng thấp, dẫn đến thu nhập từ nuôi tằm thấp. Công nghệ chế biến tiên tiến còn chiếm tỷ trọng thấp, thiếu những sản phẩm tơ lụa mang tính đột phá thu hút được thị trường trong, ngoài nước. Ngoài ra, còn thiếu các chính sách thúc đẩy và hỗ trợ sản xuất.

Khắc phục hạn chế trên, để đưa ngành dâu tằm tơ tỉnh Yên Bái phát triển ổn định và phát huy hết tiềm năng, tỉnh Yên Bái đang xây dựng Đề án Phát triển dâu tằm tỉnh Yên Bái giai đoạn 2018-2020 và định hướng 2025. Đề án được thực hiện tại 19 xã và thị trấn của 3 huyện: Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn.

Theo dự thảo Đề án, đến năm 2020, Yên Bái hình thành vùng sản xuất quy mô trên 1.000 ha; trong đó, trồng mới và trồng cải tạo thay thế dâu già cỗi 700 ha; hỗ trợ đầu tư cải tạo và xây dựng mới 50 nhà nuôi tằm con tập trung, 500 nhà nuôi tằm lớn theo tiêu chuẩn kỹ thuật mới có khả năng kiểm soát dịch bệnh và tăng năng suất hiệu quả nuôi tằm; hỗ trợ 500 bộ né gỗ ô vuông để thay đổi phương pháp lên né tạo sản phẩm chất lượng cao phù hợp với công nghệ chế biến (ươm tơ tự động).

Ngành Nông nghiệp và phát triển nông thôn phối hợp cùng các tổ chức nghiên cứu, xây dựng và hướng dẫn quy trình trồng dâu theo hướng áp dụng các tiến bộ kỹ thuật và cơ giới hóa vào sản xuất.

Cùng đó, tỉnh sẽ hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư xây dựng một nhà máy ươm tơ tự động và tổ chức liên doanh liên kết với các hộ trồng dâu nuôi tằm theo chuỗi giá trị từ khâu cung ứng giống, vật tư, chuyển giao kỹ thuật sản xuất, thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm đảm bảo phát triển bền vững.

Tổng kinh phí dự kiến hỗ trợ đầu tư từ năm 2018 đến năm 2020 là trên 172 tỷ đồng. Với giải pháp trên, phấn đấu đến năm 2020, năng suất kén đạt trên 2,0 tấn kén/ha dâu/năm. Sản lượng kén đạt trên 2.000 tấn, giá trị sản phẩm trên 200 tỷ đồng/năm; tạo việc làm và thu nhập cho trên 3.000 lao động. 

Bước đầu của Dự án đã thu được kết quả tốt khi đầu năm 2018, huyện Trấn Yên đã mời gọi thành công doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực dâu tằm tơ, đặt trụ sở tại xã Báo Đáp để thu mua kén cho đồng bào. Theo lộ trình, năm 2019 nhà đầu tư sẽ xây dựng dây chuyền để năm 2020 bắt đầu ươm tơ ngay tại huyện...

Trấn Yên tìm hướng phát triển nghề tằm tơ

Huyện Trấn Yên thí điểm thành công kỹ thuật đưa tằm lên né gỗ ô vuông

Đưa tằm lên né gỗ ô vuông trong ươm kén là kỹ thuật mới do các cơ quan, đơn vị chức năng của huyện Trấn Yên phối hợp với Công ty cổ phần Dâu tằm tơ Miền Bắc - doanh nghiệp liên kết phát triển trồng dâu nuôi tằm và tiêu thụ sản phẩm kén trên địa bàn huyện hướng dẫn các hộ nuôi tằm thực hiện từ vụ thu năm 2018. Với kỹ thuật này, mỗi con tằm chỉ nằm trong một kén.

Mô hình đưa tằm lên né gỗ vuông tại xã Báo Đáp, huyện Trấn Yên, Yên Bái

Đây là một nội dung của Đề án Phát triển dâu tằm tơ huyện Trấn Yên đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025. Các hộ ứng dụng kỹ thuật mới được nhận hỗ trợ né gỗ là các hộ thực hiện liên kết với Công ty trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm kén. Báo Đáp là 1 trong 5 xã nhận hỗ trợ và ứng dụng kỹ thuật đưa tằm lên né gỗ trong đợt này.

Với phương pháp này sẽ hạn chế tỷ lệ hai con tằm làm chung một tổ, tức là sẽ giảm tỷ lệ kén hỏng so với cách làm né tre truyền thống trước đây. Một bộ né gỗ ô vuông gồm: 50 vỉ né làm bằng gỗ nhẹ bền, kích thước né kén 1m x 1m (776 lỗ kén); 01 bàn gỡ kén bằng sắt và gỗ để gỡ kén cùng lúc cho 776 lỗ kén trên né; 04 giá treo né làm bằng sắt thép, mỗi giá treo được 12 vỉ né.

So với né tre truyền thống thì né gỗ ô vuông có nhiều ưu điểm vượt trội đó là dễ làm hơn, không phải cắm né nên thời gian giảm, thời gian rút kén chỉ khoảng 3 phút một né, giảm so với cách rút né tre truyền thống ( khoảng 20 phút). Đặc biệt, với cách làm này thì kén không bị ẩm vì mỗi con tằm nằm trong một kén.

Tính đến ngày 20/10/2018, 41 hộ của xã Báo Đáp đã nhận đủ né gỗ được hỗ trợ. Né gỗ cho kén to hơn, chất lượng kén tốt hơn đồng nghĩa với giá kén cũng cao hơn, Công ty cổ phần Dâu tằm tơ Miền Bắc thu mua kén với giá 120.000 - 130.000 đồng/kg.

Người trồng dâu nuôi tằm cũng đã so sánh về giá thành của né gỗ và né tre, nếu tự đầu tư thì chi phí né gỗ sẽ cao hơn. Một né gỗ hiện nay có mức giá khoảng 70.000 - 75.000 đồng, sử dụng trong vòng thời gian 5 năm. Tuy nhiên, sự thay đổi của một phương pháp mới tạo ra hiệu quả trên nhiều mặt cũng như từng bước tạo sự thay đổi đồng bộ của một chu trình sản xuất nhằm nâng cao giá trị thu nhập của nghề trồng dâu nuôi tằm ở Trấn Yên.

Có thể thấy, thực hiện kỹ thuật mới đưa tằm lên né gỗ ô vuông đã làm thay đổi cách làm truyền thống của người trồng dâu nuôi tằm nơi đây. Sự sâu sát, nhiệt tình của đội ngũ cán bộ kỹ thuật Công ty cổ phần Dâu tằm tơ miền Bắc cùng đội ngũ cán bộ nông nghiệp huyện giúp các hộ nuôi tằm yên tâm áp dụng phương pháp mới. Kết quả của những lứa tằm đầu ươm kén theo phương pháp né gỗ ô vuông hết sức khả quan. Người nuôi tằm ở Báo Đáp hiện nay đang rất quan tâm đến phương pháp này và muốn áp dụng vào sản xuất.

Trấn Yên tiếp tục mở rộng diện tích trồng dâu nuôi tằm

Trong nhiều năm qua, huyện Trấn Yên đưa trồng dâu nuôi tằm phát triển thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương. Thực tế cho thấy, trồng dâu nuôi tằm có hiệu quả khá cao, phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai, lao động trên địa bàn. Nhờ vậy, đến nay, việc trồng dâu nuôi tằm được phát triển mở rộng, tạo ra sản phẩm hàng hóa có giá trị trên thị trường, đem lại nguồn thu nhập ổn định và làm giàu cho nông dân. Đặc biệt, trồng dâu nuôi tằm còn góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng trên địa bàn huyện.

Từ hiệu quả rõ rệt trong việc trồng dâu nuôi tằm tại địa phương, huyện muốn thay đổi tập quán canh tác truyền thống, hiệu quả kinh tế thấp sang canh tác tập trung, hàng hóa, hiệu quả kinh tế cao hơn, tăng thu nhập một cách ổn định, bền vững cho người dân, tạo động lực thúc đẩy nâng cao chất lượng tiêu chí về xây dựng nông thôn mới.

Do đó, ngoài việc khuyến khích, hỗ trợ người dân áp dụng những kỹ thuật nuôi tằm mới, Yên Bái còn đẩy mạnh hoạt động trồng dâu nuôi tằm của vùng thông qua việc thực hiện dồn điền đổi thửa, để hình thành vùng sản xuất hàng hóa lớn, tăng giá trị sản xuất nông nghiệp cho người dân.

Khu vực cánh đồng Đồng Trạng của xã Báo Đáp, huyện Trấn Yên (Yên Bái) được lựa chọn để thực hiện thí điểm dồn điền đổi thửa. Cánh đồng Đồng Trạng nằm trên địa bàn của 4 thôn: Đồng Trạng, Ngòi Hóp, Đồng Sâm, Đồng Gianh với tổng diện tích khoảng gần 25 ha đất nông nghiệp. Trong đó: 24,4 ha đất lúa và 0,22 ha đất cây hàng năm.

Theo đánh giá của xã Báo Đáp, cánh đồng Đồng Trạng có diện tích đất tập trung, thuận lợi về giao thông, thủy lợi phục vụ canh tác. Hầu hết người dân canh tác trên cánh đồng Đồng Trạng đều tích cực, chịu khó, có kiến thức về sản xuất nông nghiệp, nhanh nhạy trong quá trình chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng mang lại hiệu quả trên đơn vị diện tích đất canh tác. Chính vì vậy, UBND xã đã chọn cánh đồng Đồng Trạng làm mô hình điểm về dồn điền đổi thửa tại xã để rút kinh nghiệm và nhân rộng trong toàn xã.

Theo UBND xã Báo Đáp, sau khi thực hiện được việc dồn điền đổi thửa sẽ quy hoạch cánh đồng thực hiện sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo chuỗi giá trị, trước mắt triển khai chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ trồng lúa sang trồng dâu nuôi tằm, tăng giá trị sản xuất nông nghiệp cho bà con.

Tới thời điểm hiện tại, UBND xã đã thành lập Ban chỉ đạo của xã, thành lập 3 tiểu ban thực hiện của 3 thôn: Đồng Trạng, Ngòi Hóp, Đồng Sâm, tăng cường công tác tuyên truyền vận động người dân dồn điền đổi thửa. Sau khi phương án dồn điền đổi thửa được UBND huyện phê duyệt, Ban chỉ đạo xã, tiểu ban thực hiện ở các thôn sẽ tổ chức thực hiện việc giao đất, lập hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; hoàn thiện đường nội đồng, mương tưới tiêu, tổ chức trồng dâu nuôi tằm toàn bộ trên cánh đồng Đồng Trạng từ vụ thu năm 2018 và tổ chức đo đạc, lập hồ sơ cấp giấy chứng nhận sau dồn điền đổi thửa xong trong năm 2018. Theo ước tính, khi người dân chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng dâu năng suất sẽ cao hơn gấp 4 lần.

Như vậy, hoạt động trồng dâu nuôi tằm tại huyện Trấn Yên, Yên Bái đã và đang cho thấy kết quả rất tốt khi số hộ tham gia trồng dâu nuôi tằm tăng lên, diện tích cho phát triển trồng dâu nuôi tằm cũng không ngừng mở rộng. Dự báo thời gian tới, nghề trồng dâu nuôi tằm sẽ tiếp tục được huyện đầu tư, phát triển, xứng đáng là ngành kinh tế mũi nhọn của huyện.

Nguồn: VITIC