Cây chanh leo mở ra hướng đi mới trong công tác chuyển đổi cây trồng của tỉnh Quảng Trị

Chanh leo đã được trồng tại Việt Nam cách đây nhiều năm nhưng bị mai một theo thời gian do năng suất thấp, đầu ra không ổn định... Trong những năm gần đây, nhờ có những tiến bộ khoa học được áp dụng vào trồng trọt đã khiến năng suất thu hoạch trái chanh leo tăng cao, đặc biệt là nhiều nhà máy chế biến đã hình thành, trái chanh leo thu hoạch không chỉ tiêu thụ ở dạng tươi mà còn chế biến thành nhiều sản phẩm, nhu cầu thị trường lớn, đầu ra ổn định..., trái chanh leo đang được nhiều địa phương trên cả nước chú trọng đầu tư và phát triển. Tại miền Bắc, chanh leo đang được trồng và có xu hướng nhân rộng tại các tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Vĩnh Phúc, Lạng Sơn, Bắc Kạn; tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên, chanh leo đang được mở rộng vùng trồng tại các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Quảng Bình, Quảng Trị...

Có thể thấy, nhờ có giá trị kinh tế cao và đang là một trong những cây trồng tiềm năng, phù hợp với địa hình, thổ nhưỡng ở nhiều khu vực, đặc biệt, có thể thích nghi với những vùng đất cằn sỏi đá, đất cát ở nhiều vùng, bản miền núi... do đó, chanh leo đang được nhiều địa phương đưa vào trồng thử nghiệm và bước đầu đem lại kết quả đáng khích lệ, đặc biệt tại Quảng Trị.

Với mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ số lượng sang chất lượng, năm 2018, tỉnh Quảng Trị đã kết nối với Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc triển khai Dự án sản xuất, phát triển cây chanh leo. Bước đầu thử nghiệm trồng ở huyện Hướng Hóa cho thấy cây chanh leo cho nguồn thu nhập cao hơn nhiều so với các loại cây trồng khác trên cùng một đơn vị diện tích. Từ thành công này, tỉnh đang chỉ đạo nhân rộng mô hình, tạo ra sản phẩm hàng hóa có quy mô lớn.

Chanh leo –mở ra hướng đi mới cho người dân Quảng trị trong việc lựa chọn cây trồng mới đảm bảo phát triển kinh tế bền vững

Đầu tư, xây dựng mô hình trồng cây chanh leo trên địa bàn huyện Hướng Hóa

Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng trị giai đoạn 2018 -2020, từ năm 2018 đến nay, huyện Hướng Hóa đã thực hiện hình thức liên kết, kêu gọi doanh nghiệp đầu tư xây dựng mô hình trồng cây chanh leo trên địa bàn. Theo đó, ngày 3/5/2018, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Quảng Trị đã ký Biên bản ghi nhớ về hợp tác trồng và thu mua chanh leo giữa Sở NN&PTNT, Ủy ban nhân dân (UBND) huyện Hướng Hóa với Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc.

Tháng 10/2018, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Trị đã triển khai xây dựng dự án phát triển cây chanh leo với quy mô 12 ha tại 3 xã Hướng Phùng, Tân Liên và Tân Lập với 18 hộ gia đình tham gia. Trong mô hình trồng chanh leo tại Hướng Hóa, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Trị đã tập huấn, hướng dẫn, theo dõi, giám sát mô hình theo quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt. Trong khi đó, phía Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc đã cho các nhóm hộ ứng trước 50% giá giống và thanh toán vào cuối vụ thông qua khấu trừ sản phẩm bán quả chanh leo. Công ty cũng cam kết thu mua 100% sản phẩm theo giá thị trường, trong trường hợp giá thị trường giảm thấp vẫn phải thu mua theo giá bảo hiểm (4.000 đồng/kg)...

Đến nay, sau 7 tháng thực hiện mô hình, 12 ha cây chanh leo của người dân phát triển khá tốt, tỷ lệ đậu quả đạt 80-90%. Hiện một số vườn đã thu hái quả và xuất bán cho doanh nghiệp và thị trường. Ước tính 1 ha chanh leo sẽ cho khoảng 15 tấn quả tươi (có vườn 20 tấn quả tươi/ha), với giá thu mua từ 10-25 nghìn đồng, trừ đi chi phí lãi hơn 100 triệu đồng/ha.

Đáng chú ý, ngay từ vụ thu hoạch chanh leo đầu tiên này, Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc - đơn vị ký kết bao tiêu sản phẩm đã thu mua khoảng 2 tấn chanh leo quả tươi của nông dân Quảng Trị để chế biến thành các sản phẩm, đặc biệt, một phần chanh leo thu mua được đã xuất khẩu sang thị trường châu Âu.

Quảng Trị đẩy mạnh mô hình trồng chanh leo

Trên cơ sở kết quả dự án với quy mô ban đầu 12ha và qua quá trình khảo sát thực tế ở nhiều địa phương khác, Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Trị tiếp tục phối hợp với Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc khảo sát, mở rộng thêm diện tích trồng chanh leo ra địa bàn có điều kiện phù hợp với sự phát triển của cây chanh leo. Đồng thời, nghiên cứu để sản xuất chanh leo theo hướng hữu cơ, an toàn, đạt các chứng nhận về thực hành nông nghiệp tốt như VietGAP, GlobalGAP…

Ngày 6/3/2019, Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc, Sở NN&PTNT, Ủy ban nhân dân (UBND) các huyện: Cam Lộ, Đakrông, Hướng Hóa và Vĩnh Linh ký kết Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác phát triển diện tích trồng cây chanh leo, theo đó, quy mô dự kiến phát triển năm 2019-2020 là 100 ha, định hướng đạt 500 ha vào năm 2025.

Hiện các huyện Hướng Hóa, Cam Lộ, Đakrông và Vĩnh Linh đang tích cực đẩy mạnh công tác rà soát lại quỹ đất trên địa bàn huyện và tuyên truyền về hiệu quả trồng cây chanh leo ở một số tỉnh khác đã trồng thành công cho nông dân biết để có thể đăng kí tham gia mô hình này.

Đối với huyện Vĩnh Linh, huyện đã đăng kí thực hiện mô hình hợp tác với Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc với diện tích khoảng 40 ha, tiến hành trồng ở các xã: Vĩnh Thủy, Vĩnh Trung, Vĩnh Nam và thị trấn Bến Quan. Riêng tại xã Vĩnh Thủy, đến nay, có hàng chục dân đăng kí thực hiện mô hình này với hơn diện tích ước trên 10 ha.

Đối với huyện Hướng hóa, huyện cũng đã có nhiều giải pháp như thông tin đến người dân về hiệu quả kinh tế bước đầu của mô hình trồng cây chanh leo để người dân đăng kí trồng, chăm sóc cây chanh leo, đồng thời khuyến cáo người dân không phát triển ồ ạt. Trên cơ sở diện tích các hộ dân đăng kí trồng, chăm sóc cây chanh leo, UBND xã, thị trấn tiến hành rà soát, đánh giá xem có phù hợp với việc trồng cây chanh leo hay không để hướng dẫn cho người dân, không để thiệt hại xảy ra khi trồng cây chanh leo trên diện tích không phù hợp. Tổng hợp lại số hộ dân đủ điều kiện trồng cây chanh leo, diện tích cụ thể để tổ chức thành lập nhóm hộ, HTX, tổ liên kết trồng chanh leo nhằm có đủ điều kiện hợp tác với các doanh nghiệp thu mua sản phẩm. Tuyên truyền, vận động các hộ, nhóm hộ, tổ hợp tác thực hiện theo đúng hợp đồng đã kí kết với doanh nghiệp, đảm bảo chất lượng sản phẩm trong liên doanh, liên kết. Kịp thời nắm bắt, quản lí, tạo điều kiện và hỗ trợ các doanh nghiệp khi vào địa bàn huyện khảo sát, triển khai trồng cây chanh leo.

Ngoài nguồn vốn hỗ trợ của tỉnh, hàng năm UBND các xã, thị trấn cân đối nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất từ chương trình giảm nghèo bền vững để hỗ trợ người dân trồng cây chanh leo. Chú trọng quy trình xử lí đất, từ việc chọn đất, vị trí đất đảm bảo phù hợp với yêu cầu kĩ thuật của việc trồng, chăm sóc và thu hoạch cây chanh leo. Quan tâm hướng dẫn quy trình trồng trọt, chăm sóc cây chanh leo cho các hộ dân tham gia mô hình trên địa bàn huyện. Lập phương án hỗ trợ người dân trong nguồn vốn phát triển sản xuất được phân bổ hàng năm. Thực hiện tốt công tác hướng dẫn chọn hộ, rà soát diện tích và đối với diện tích được hỗ trợ theo nguồn vốn của tỉnh, tiến hành phân bổ đảm bảo khách quan, tránh tình trạng tập trung vào một vài xã. Phòng NN&PTNT huyện chủ động phối hợp với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Trạm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật huyện tham mưu UBND huyện xây dựng đề án trồng cây chanh leo đến năm 2020 - 2025 (dự kiến hoàn thành trong tháng 8/2019) để trình Hội đồng nhân dân huyện vào kì họp cuối năm 2019. Phòng Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Phòng NN& PTNT, UBND các xã, thị trấn tham mưu UBND huyện rà soát lại diện tích có khả năng trồng cây chanh leo; chú trọng việc hướng dẫn các xã, thị trấn thành lập HTX, tổ hợp tác để liên doanh, liên kết trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn… Ngoài ra, huyện Hướng Hóa cũng đề nghị các doanh nghiệp hướng dẫn kĩ thuật trồng, chăm sóc và phát triển cây chanh leo; thường xuyên kiểm tra để hỗ trợ các địa phương trong phòng ngừa sâu bệnh, đảm bảo hiệu quả trong lộ trình phát triển cây chanh leo…

Bên cạnh việc mở rộng diện tích, thời gian tới, tỉnh Quảng Trị  sẽ bố trí nguồn lực, hỗ trợ các địa phương liên kết, hợp tác với Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc mở rộng diện tích và khi đủ điều kiện xây dựng Nhà máy chế biến tại huyện Hướng Hóa. Tỉnh cũng đề nghị các địa phương rà soát hiện trạng quỹ đất, quy hoạch vùng trồng, thành lập nhóm hộ, tổ hợp tác tổ chức sản xuất vụ mới, doanh nghiệp cử cán bộ kỹ thuật tập huấn, hướng dẫn quy trình trồng, chăm sóc, thu hoạch cũng như xây dựng kế hoạch và phương án chi tiết về công tác thu mua. Đối với người dân khi tham gia trồng chanh leo phải tuân thủ đúng quy trình đã được tập huấn và thực hiện đúng các cam kết với doanh nghiệp, nhất là không bán sản phẩm ra bên ngoài cho thương lái…

Có thể thấy, từ thành công bước đầu các mô hình trồng mới cây chanh leo tại một số địa phương nghèo tỉnh Quảng Trị đã tạo cơ hội cho người nông dân nơi đây nâng cao thu nhập. Đáng chú ý, mặc dù là các mô hình trồng mới nhưng nhờ có sự liên kết trong việc sản xuất và tiêu thụ đã tạo ra những giá trị thực trong sản xuất, giúp người dân yên tâm sản xuất, đây sẽ hướng đi mới trong công tác chuyển đổi cây trồng của tỉnh Quảng Trị thời gian tới.

Nguồn: VITIC tổng hợp