Định hướng phát triển bền vững làng nghề chạm bạc Đồng Xâm

Nghề chạm bạc Đồng Xâm - Thái Bình được hình thành từ thế kỷ 15 đến nay. Để làng nghề chạm bạc Đồng Xâm duy trì và phát huy thế mạnh của môt làng nghề truyền thống, năm 2012, Chương trình hỗ trợ phát triển “Tài sản trí tuệ Việt” (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã hỗ trợ làng nghề Đồng Xâm thực hiện dự án “Xây dựng nhãn hiệu tập thể cho làng nghề chạm bạc Đồng Xâm”. Đến năm 2015, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Bình đã trao chứng nhận nhãn hiệu tập thể bạc Đồng Xâm cho làng nghề chạm bạc Đồng Xâm. Sản phẩm làng nghề Đồng Xâm cũng đã được công nhận là thương hiệu quốc gia - đây không chỉ là vinh dự mà còn là ghi nhận sự bền bỉ, năng động và nỗ lực duy trì sức sống cho làng nghề của những người thợ chạm bạc ở Đồng Xâm.

Những công nhận và chứng nhận trên là động lực để các nghệ nhân làng nghề Đồng Xâm tích cực hơn trong việc giữ vững bản sắc làng nghề, nâng cao trình độ kỹ nghệ tay nghề, nâng cao sức mạnh thương hiệu sản phẩm cho làng nghề chạm bạc Đồng Xâm trên thương trường. Do đó, mặc dù thị trường xuất hiện thêm nhiều loại hình trang trí mới nhưng làng nghề chạm bạc Đồng Xâm vẫn duy trì khoảng 150 cơ sở sản xuất với trên 4.000 lao động, doanh thu khoảng 100 tỷ đồng/năm. Sản phẩm của làng nghề không chỉ có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố trong nước mà còn xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới như Campuchia, Bỉ, Italia… Nhiều sản phẩm còn được chọn dùng làm đồ kỷ niệm, ngoại giao…

Trong cơ chế thị trường, xu thế hội nhập, những người thợ của làng nghề chạm bạc Đồng Xâm đang từng bước hình thành lối sản xuất, kinh doanh chuyên nghiệp, khắc phục kiểu làm ăn nhỏ lẻ, tự phát trước đây. Thợ bạc Đồng Xâm linh hoạt trong phát triển thị trường nên hầu hết các địa điểm du lịch nổi tiếng ở Việt Nam đều xuất hiện sản phẩm chạm bạc của làng, thu hút sự quan tâm của du khách quốc tế. Nhu cầu của thị trường có sự thay đổi, trong những năm trở lại đây, những mặt hàng chế tác đồ đồng được ưa chuộng, trở thành dòng sản phẩm chính của làng.

Hiện nay, làng nghề chạm bạc Đồng Xâm vẫn duy trì ba dòng sản phẩm chính: Đồ trang sức, mỹ nghệ và đồ thờ cúng. Trong đó, mặt hàng được nhiều hộ gia đình làng nghề lựa chọn để chế tác nhất hiện nay là đồ thờ cúng, từ các loại đỉnh, vạc, lư hương, đĩa quả, chân đèn, ngai, mũ thờ, long lân quy phụng, hộp bánh thánh…, rất nhiều các công trình kiến trúc tâm linh lớn, nhỏ trong cả nước đã đặt hàng những người thợ làng Đồng Xâm, và những người thợ làng Đồng Xâm cũng sẵn sàng đi nhiều nơi để chế tác và hoàn thiện công trình.

Một sản phẩm của làng nghề chạm bạc Đồng Xâm

Giải pháp phát triển thời gian tới của làng nghề chạm bạc Đồng Xâm  

Mặc dù so với những làng nghề khác tại Thái Bình, làng nghề chạm bạc Đồng Xâm vẫn có chỗ đứng trên thị trường, tuy vậy, để có thể phát triển bền vững làng nghề thì vẫn đang là vấn đề nan giải đối với những người thợ chạm bạc nơi đây, nhiều yếu tố ảnh hưởng khó lường, cùng với đó là những khó khăn cố hữu đặc trưng mà làng nghề chưa thể giải quyết được, như vấn đề về bảo vệ thương hiệu; chưa hình thành các lớp dạy nghề tập trung cho thợ trẻ nên trình độ không đồng đều, những kỹ xảo tinh hoa độc đáo, dễ bị mai một; các sản phẩm chạm bạc của làng Đồng Xâm chủ yếu là mặt hàng lưu niệm, không phải là mặt hàng tiêu dùng thiết yếu, do đó, việc tiếp cận thị trường sẽ khó khăn hơn. Điều này dẫn đến đơn hàng sản xuất không đồng đều, khó chủ động trong việc sản xuất. Hoạt động của làng nghề đều do các hộ gia đình, các tập thể còn ít, nguồn vốn đầu tư cho sản xuất không nhiều, chủ yếu là huy động từ các xã viên,  khó huy động được nguồn vốn từ các ngân hàng cũng như tổ chức tín dụng do quy mô sản xuất nhỏ lẻ. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các tổ, hội sản xuất với nhau…

Từ thực trạng trên có thể thấy, vấn đề trước mắt cần giải quyết là cần giữ vững và phát huy nhãn hiệu bạc Đồng Xâm thông qua việc quảng bá hình ảnh sản phẩm. Các ngành, Hiệp hội của tỉnh Thái Bình cần thực hiện nhiều công việc như: đưa sản phẩm làng nghề Đồng Xâm tham gia các cuộc xúc tiến thương mại, bố trí các tour du lịch trong tỉnh cùng với các tour về các làng nghề Việt Nam để tiếp tục quảng bá sản phẩm; hình thành các tổ, đội tập trung để có thể cùng nhau sản xuất, nâng cao giá trị, hình ảnh các sản phẩm bạc Đồng Xâm; có sự hỗ trợ về vốn để các thợ làng nghề có thể duy trì và phát triển sản xuất…

Đối với các cơ sở sản xuất chạm bạc tại làng Đồng Xâm, cần đa dạng hóa mẫu mã sản phẩm, phát huy khả năng vốn có, cùng với đó, tích cực tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ.

Ngoài ra, việc mở ra các lớp đào tạo nghề, hướng các thế hệ trẻ học hỏi và có niềm đam mê với nghề cũng là vấn đề cần giải quyết. Cần có một cơ chế khuyến khích để thu hút lao động trẻ hướng về làng nghề, phát triển làng nghề bền vững trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay.

Theo Đảng bộ xã Hồng Thái, huyện Kiến Xương, để giữ vững và phát triển làng nghề, thời gian tới, xã sẽ tạo hành lang pháp lý để giúp người dân vay vốn, mặt bằng sản xuất; liên hệ với Cục Sở hữu trí tuệ cấp logo thương hiệu làng nghề để tạo uy tín cho sản phẩm; xây dựng nhà trưng bày để giới thiệu sản phẩm… Đây sẽ là những cơ sở quan trọng để những người thợ làng nghề chạm bạc Đồng Xâm có thể yên tâm “bám” nghề, đưa làng nghề phát triển bền vững.

Nguồn: VITIC tổng hợp