Vực dậy làng nghề ươm tơ Cổ Chất - Nam Định

Ươm tơ – Nghề truyền thống lâu đời của tỉnh Nam Định

Với hơn 600 hộ dân, trước đây, cả làng Cổ Chất đều làm nghề ươm tơ, dệt lụa, mỗi nhà có ít nhất 1 guồng tơ, có nhà có tới 3, 4 guồng. Nguồn cung cấp kén chính cho làng Cổ Chất nằm ở làng Hợp Hòa.

Tại làng Cổ Chất, vụ ươm tơ bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 9 âm lịch hàng năm. Tằm sau khi trưởng thành nhả tơ tạo thành kén. Kén tằm được loại bỏ chất bẩn, chọn ra những kén đủ tiêu chuẩn cho vào nước nóng để tách. Khoảng từ 20-25 ngày, kén tằm được mang đi kéo sợi. Trung bình mỗi công nhân sẽ xử lý khoảng 30kg kén/ngày.

Công đoạn tiếp theo sau khi tơ đã được kéo ra, cuộn thành từng bó sẽ được những người thợ phơi khô trên những cây sào, sau đó được đem đi se sợi. Tơ thành phẩm thường chia làm 3 loại: tơ tốt nhất gọi là sợi mốt, kế đến là sợi mành và cuối cùng là sợi đũi. Tơ thành phẩm sẽ được các thương lái đến thu mua, chuyển đi các vùng dệt lụa lân cận và phần nhiều xuất khẩu ra các nước trong khu vực như Lào, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc.

Có thể thấy, ươm tơ đã từng là nghề chính mang lại thu nhập cao cho người dân thôn Cổ Chất. Tuy nhiên, hiện tại làng nghề này đang đứng trước nguy cơ bị mai một. Hiện trong làng chỉ chỉ còn khoảng 20 hộ với 30 bếp ươm. Có nhiều nguyên nhân khiến số hộ dân bỏ nghề ươm tơ tại làng Cổ Chất như thiếu nguồn cung kén; sản xuất của làng nghề còn ở quy mô nhỏ lẻ, vốn đầu tư ít, khó huy động vốn, máy móc lạc hậu… năng suất, chất lượng tơ ươm không cao; đầu ra cho sản phẩm tơ còn nhiều khó khăn do chưa có một thương hiệu riêng được bảo hộ; sức cạnh tranh của sản phẩm tơ làng Cổ Chất không cao; lao động trẻ có xu hướng chuyển nghề do thu nhập thấp…

Từ thực trạng trên có thể thấy, các sản phẩm tơ của làng Cổ Chất tuy nổi tiếng khắp nơi bởi chất lượng tốt và độ bền đẹp, nhưng ngày nay những người đã từng làm nghề và thế hệ trẻ phần vì không đủ tâm huyết để theo nghề, phần vì giá thành nguyên liệu kén ngày càng cao và khan hiếm, những ai muốn theo nghề phải vô cùng vất vả để tìm kiếm nguồn nguyên liệu lẫn thị trường.

Định hướng vực dậy làng nghề ươm tơ Cổ Chất

Để vực dậy làng nghề ươm tơ Cổ Chất vốn đã phát triển và bị mai một, cần sự vào cuộc đồng bộ của các ngành, chính quyền địa phương đến người thợ trực tiếp sản xuất.

Thứ nhất, cần phải xây dựng nhãn hiệu cho sản phẩm tơ của làng nghề Cổ Chất. Mặc dù sản phẩm tơ Cổ Chất được nhiều người biết đến từ rất lâu nhưng chưa có thương hiệu, do đó, cần có chiến lược phát triển thương hiệu đối với sản phẩm này, đây sẽ là cơ sở quan trọng để giữ vững và phát triển làng nghề.

Thứ hai, cần quảng bá hình ảnh của sản phẩm tơ Cổ Chất. Muốn bảo tồn, khai thác tiềm năng, thế mạnh của làng nghề ươm tơ truyền thống cần gắn với phát triển du lịch, quảng bá thương hiệu, hình thành điểm tham quan cho du khách thì cần có chiến lược lâu dài, nhất là cần sự quan tâm, giúp đỡ của cả người dân và các cơ quan chức năng.

Thứ ba, cần có những chính sách hỗ trợ về vốn vay để người dân có thể đầu tư mua sắm máy móc, nâng cao năng suất lao động… Hiện nhiều người dân trên địa bàn đã mạnh dạn đầu tư máy móc, thiết bị, đầu tư vào nồi điện để quay tơ cũng như kho lạnh để trữ tơ sợi… Đây là giải pháp quan trọng nhằm bảo đảm việc duy trì và phát triển làng nghề.

Thứ tư, trước những cơ hội to lớn đem lại từ Chương trình “mỗi xã một sản phẩm” của Trung ương cũng như của tỉnh Nam Định, xã Phương Định cần định hướng cho người dân làng nghề ươm tơ Cổ Chất tham gia Chương trình, qua đó có thể có những hướng phát triển mới của làng nghề, cũng như sản phẩm của làng nghề sẽ có cơ hội được mở rộng thị trường tiêu thụ, đưa thương hiệu tơ Cổ Chất vươn xa.

Trước việc lực lượng lao động làng nghề chuyển sang ngành nghề khác, cần phải giải quyết bài toán bài toán công ăn việc làm và thu nhập cho người dân trong khi chưa tìm được giải pháp phù hợp nhằm tiếp tục phát triển nghề ươm tơ.

Hiện xã Phương Định đã quy hoạch vùng dệt bông sợi với diện tích 25 ha tại hai thôn Cự Trữ và Cổ Chất. Đến nay, đã có 4 doanh nghiệp dệt hoạt động trên địa bàn xã, sản xuất các sản phẩm khăn, màn bằng sợi bông thu hút hơn 2.000 lao động địa phương.

Nguồn: VITIC tổng hợp